Anneke’s gezinsleven in Malawi

Anneke Jagau woont samen met haar man Hartmut en hun twee kinderen in Malawi. Dat het leven daar anders is dan in Nederland, is geen verrassing. Hoe gaat het gezin daarmee om? En hoe werkt dat door in de opvoeding?

We zitten aan tafel en mijn dochters kunnen kiezen tussen boter, jam en pindakaas op brood. Mijn gedachten vliegen over zeeën en continenten naar de rijkelijk gedekte ontbijttafels in Nederland. Met een brok in mijn keel vraag ik mezelf ineens af wat we onze dochters aandoen. ‘Als we in Nederland zouden wonen, zouden we veel meer keuze hebben,’ zeg ik. ‘Daar kan je hagelslag, chocopasta, kaas en vleeswaren kopen en je hebt zelfs verschillende soorten brood.’

Sophie kijkt me aan. ‘Maar weet je mam, wij zijn ook heel erg verwend. Wij kunnen kiezen uit jam en boter op brood en ‘s avonds eten we pasta of curry en soms zelfs patat. De kinderen in het dorp kunnen nooit kiezen. Die krijgen altijd nsima (maispap).’ De brok in mijn keel is in één klap weg. Van een tekort aan boterhammen met hagelslag is niemand ooit slechter geworden, maar we kunnen genoeg voorbeelden bedenken waarom een tekort aan inzicht en dankbaarheid de maatschappij minder mooi maakt.

We wonen met onze twee dochters, Sophie van vijf en Doris van drie, in Malawi. Hoewel dat leven veel uitdagingen met zich meebrengt, ben ik dankbaar dat we hier mogen wonen met onze kinderen. Juist hier. Want er is veel te leren van mensen die de wereld zo anders bekijken dan wij en in een maatschappij die zo anders functioneert dan we gewend zijn.

Elleboog in je oor
Ik vind het niet altijd gemakkelijk om mezelf open te stellen voor die lessen, laat staan om mijn kinderen de kans te geven om te leren. Juist omdat het zo anders is, voelt het soms heel prettig om in onze eigen bubbel van comfort en vertrouwdheid te blijven. Elke keer moet ik bewust de keuze maken voor het nieu we, het ongemakkelijke of het spannende. Maar we doen het, want door dingen zelf mee te maken, krijgen we begrip voor wat er om ons heen gebeurt. We hebben bijvoorbeeld een auto, maar kiezen er toch voor om soms in de openbare taxi’s te stappen waar wij, met z’n vieren in de overvolle taxi, op anderhalve stoel, een kip tussen onze benen en de elleboog van een buurman in ons oor, belangrijke lessen leren over hoe bevoorrecht je bent als je keuzes hebt. Mijn dochters zijn zich er erg van bewust dat we het goed hebben, want ze zien dagelijks hoe anders het kan zijn. Maar daarin schuilt wel een gevaar; namelijk dat elke Malawiaan gereduceerd wordt tot het stereotype ‘arm en hulpeloos’, iemand met wie je medelijden hebt, maar niet iemand met wie je een verbinding aan kan gaan omdat het lijkt alsof je niets met elkaar gemeen hebt. Ik ben ervan overtuigd dat ik met ieder persoon meer overeenkomsten dan verschillen heb, maar soms zijn die overeenkomsten lastig te vinden, omdat ik door de bril van een stereotype kijk.

Daarom vind ik het belangrijk om verschillende hoofdstukken toe te voegen aan ons verhaal over Malawi. Malawi is een van de armste landen ter wereld, maar ook het warme hart van Afrika vanwege de onvoorstelbaar vriendelijke mensen. Daarom schuiven we graag aan aan de tafel van lokale gezinnen – zodat ook dat een hoofdstukje wordt in het verhaal. Malawi is een land van creatieve kunstenaars en daarom gaan we naar een houtsnijder, een kunsttentoonstelling of een dansvoorstelling, zodat de Malawiaan in het verhaal ook een kunstenaar wordt. We wijzen elkaar op de slimme natuurbeschermer, de sterke fietstaxi- bestuurder en de goudeerlijke marktkoopvrouw. Hierdoor hopen we dat onze dochters hun Malawi-verhaal kunnen inkleuren, zodat ze leren dat Malawi meer is dan alleen maar arm.

Iglo’s
In Nederland krijgen kinderen door inzamelacties op school, filmpjes op het jeugdjournaal en heel eenzijdige verhalen in boeken ook vaak alleen dat verhaal vol stereotypen over een groot onderontwikkeld continent vol wilde dieren en arme, hulpeloze mensen als het over Afrika gaat. En dan zijn er nog die andere continenten. Zoals die ene waar de mensen altijd rijst met stokjes eten of die andere waar iedereen in iglo’s woont en neuskusjes geeft omdat het altijd koud is. Als ouders en opvoeders is het onze taak onze kinderen te helpen om de verhalen die ze over ‘de anderen’ hebben in te kleuren en uit te breiden. Om door de stereotypen heen te kijken en ze waar mogelijk zelf te laten ervaren hoeveel die ander eigenlijk op ons lijkt.